Τα παιδιά της Μαρίας
Το φωτογραφικό έργο της Μαρίας Σπυροπούλου το διαπερνά συνολικά ένα στοιχείο που θα το περιέγραφα ως μοναχικότητα των μορφών. Δεν εννοώ καθόλου τη μοναξιά η οποία, λίγο πολύ είτε είναι επιλογή είτε βιώνεται και λειτουργεί σαν εκούσια ή ακούσια απομόνωση. Οι μορφές στο έργο της Μαρίας δεν στέκουν απομονωμένες ούτε βρίσκονται εκτός σχέσεων με το περιβάλλον ή τους άλλους. Δεν είναι τραγικές ή μελοδραματικές περιπτώσεις άρνησης ή αποκλεισμού επικοινωνίας με την κοινότητα. Είναι μοναχικές μέσα στην ετερότητά τους, ακόμα και όταν βρίσκονται στο επίκεντρο σχέσεων.
Και εννοώ ως μοναχικότητα, την κατάσταση αυτοαναφορικότητας τής ύπαρξης. Την αντιλαμβάνομαι ως συνειδητότητα του εγώ που γνωρίζει και διατηρεί την υπόστασή του ανέπαφη και διακριτή, απροσπέλαστη και αδιαμοίραστη μέσα σε κάθε “εμείς”. Μια επίγνωση τού είναι καθαυτόׄ του μη προσπελάσιμου αλλά και του ανυπέρβατου της ατομικότητας του καθενός.
Το χαρακτηριστικό της μοναχικότητας των μορφών, στις εικόνες της Σπυροπούλου, είναι πιο εύκολο να γίνει αντιληπτό στις φωτογραφίες με παιδιά. Τα “παιδιά της Μαρίας”, είτε είναι μόνα τους στο κάδρο είτε με παρέα, στέκουν με αξιοπρόσεκτα κυρίαρχη αυτονομία. Καθώς συνηθίζουμε να αντιλαμβανόμαστε τα παιδιά σαν καθρέφτες, πάνω στα οποία καθρεφτίζεται –ναρκισσιστικά ή ένοχα– ο κόσμος και η συμπεριφορά των μεγάλων, μας διαφεύγουν σαν οντότητες που υπάρχουν και κινούνται στον κόσμο αυτοτελώς, με όποιο μέσον διαθέτουν ως βρέφη και παιδιά. Αυτό το ουσιώδες στοιχείο, όχι μόνο δεν περνάει απαρατήρητο από τη Μαρία αλλά, αντίθετα, το φέρνει στην επιφάνεια και στο επίκεντρο της εικόνας: τα παιδιά, στην παράσταση που ορίζει κάθε κάδρο, αποτελούν αυτόνομες και ισχυρές παρουσίες σε μια ισοκατανομή ρόλων που δεν διακρίνει μεταξύ ανηλίκων και ενηλίκων.
Ως μοναχικές και αυτόνομες υπάρξεις συναντώνται με κάθε τι και παράγουν, τελικά, από κοινού το νόημα του χώρου και του χρόνου της συνεύρεσής τους. Αυτό μας επιτρέπει να διακρίνουμε και στην παρουσία των ενηλίκων την απόσταση ανάμεσα στο εγώ και στους ρόλους που αναλαμβάνουν στο πλαίσιο κάθε σχέσης στην οποία συμμετέχουν.
Μπορεί κανείς να επεκτείνει το κλειδί ανάγνωσης της μοναχικότητας των μορφών σε όλο το έργο της Σπυροπούλου. Απλά, στις εικόνες με παιδιά, επειδή αυτά αγνοούν τους κατά συνθήκη ρόλους της κοινωνικής ζωής και δεν εμπλέκονται σε αυτούς, γίνεται άμεσα ορατό το φαινόμενο της μοναχικότητας και αποκαλύπτεται σαν κάτι ανεξάρτητο από εξωτερικές –κοινωνικές ή διαπροσωπικές, ας πούμε– συνθήκες.
Υπ’ αυτή την έννοια, αναρωτιέται κανείς μήπως το φαινόμενο της μοναχικότητας είναι, τελικά, φυσική ιδιότητα και χαρακτηριστικό γνώρισμα της ύπαρξης μας και, γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, είναι και αδύνατον να το αγνοήσουμε και, πολύ περισσότερο, να το υπερβούμε. Αν και από διαίσθηση απαντώ θετικά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, εντούτοις δεν μπορώ να το υποστηρίξω με τα στοιχεία κάποιας έρευνας. Ενδεχομένως όμως να το έχουν κάνει άλλοι, πράγμα πολύ πιθανόν, μιας και τέτοιου είδους ζητήματα βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων της εποχής μας. Αυτό όμως που γνωρίζω σίγουρα και θεωρώ απαραίτητο να πω στο σύντομο αυτό σημείωμα, είναι πως το ζήτημα της μοναχικότητας της ύπαρξης όπως αποκαλύπτεται πίσω από το προσωπείο των ρόλων στην κοινωνική μας ζωή, αναδύθηκε ανάγλυφο στην αντίληψή μου μέσα από τις φωτογραφικές εικόνες της Μαρίας. Εικόνες που δεν αποτελούν σχόλιο ούτε επιχειρούν να εγκλωβίσουν τον θεατή σε κάποια “ηθική” της φωτογράφου. Αντίθετα, με ρεαλιστικό και συνάμα αφαιρετικό και απόλυτα φωτογραφικό τρόπο, στοχεύουν και αποκαλύπτουν τη μοναχικότητα των υπάρξεων ως συστατική συνθήκη της πραγματικότητας που ορίζουμε και μας ορίζει. Και αυτό το επιτυγχάνει όχι επειδή αντλεί τις εικόνες της μέσα από την πραγματικότητα, αλλά γιατί αναζητά, βλέπει, αντιλαμβάνεται και, τελικά συλλαμβάνει, ακόμα και αφανείς, συνάφειες που συγκροτούν ό,τι τελοσπάντων αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικότητα. Αυτό κατά τη γνώμη μου καθιστά τη Μαρία Σπυροπούλου μία από τις πλέον σημαντικές φωτογράφους στην Ελλάδα . Φρονώ δε πως καθαρά για λόγους συγκυρίας και συνθηκών δεν έχει πάρει ακόμα τη θέση που της ανήκει στην ομάδα των κορυφαίων σύγχρονων φωτογράφων στην Ευρώπη. Ελπίζω πως σύντομα θα γίνει κι αυτό.
Το site της φωτογράφου: https://spyropoulou.weebly.com/
Η σελίδα της στο Flickr: https://www.flickr.com/photos/59955665@N05/
Instagram: https://www.instagram.com/smarof09/
Οι φωτογραφίες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία της Μαρίας Σπυροπούλου και δημοσιεύονται με την άδεια της. Απαγορεύεται η αναδημοσίευσή τους χωρίς την έγκριση της φωτογράφου.