The Walk to Paradise Garden

Παραδόξως μια από τις πιο γνωστές φωτογραφίες του Smith δεν περιλαμβάνεται σε κάποιο ρεπορτάζ ούτε ανήκει σε κάποιο φωτογραφικό δοκίμιο. Ο φωτογράφος την έχει εντάξει στη σειρά Family and Friends, 1945-1958.

Όταν για πρώτη φορά η φωτογραφία δόθηκε για δημοσίευση, ο επιμελητής τού περιοδικού την απέρριψε, γιατί «τα παιδιά δεν έβλεπαν προς το φακό, και αυτό δεν καλούσε το βλέμμα του αναγνώστη».

Όμως, αμέσως μετά, γνώρισε τεράστια εμπορική επιτυχία, καθώς εντάχτηκε σε ποικίλες καμπάνιες, ενώ παράλληλα εμφανίστηκε στα πιο αντιφατικά μεταξύ τους μέρη, με κορυφαία, για το χώρο της Τέχνης, το The Family of Man όπου ο Steichen τη χρησιμοποίησε για το κλείσιμο της έκθεσης  (ΜΟΜΑ, N. York 1955).

Η σύνθεση της φωτογραφίας είναι εξαιρετικά απλή. Δυο παιδιά, πιασμένα χέρι-χέρι, βαδίζουν μέσα από ένα σκοτεινό περιβάλλον προς το ξέφωτο. Πώς αυτή η τόσο λιτή εικόνα έκανε τη φωτογραφία να αναγνωριστεί σε τόσο διαφορετικούς χώρους και να γνωρίσει τόσο διαφορετικές χρήσεις; Τι σχέση έχει η σειρά American Road της αυτοκινητοβιομηχανίας Ford με το διαμέρισμα μιας Γαλλίδας πόρνης; Ή ένα γηροκομείο στη Σκωτία με μια διαφήμιση που προπαγάνδιζε την αξία της συμμετοχής στις εκλογές ή με την τσέπη ενός στρατιώτη στον πόλεμο της Κορέας. Ή η διαφημιστική καμπάνια μιας ασφαλιστικής εταιρίας με το νοσοκομείο του Schweitzer στην Αφρική; Ή η βαλίτσα ενός κοριτσιού του καμπαρέ με μια έκθεση στο ΜΟΜΑ της Νέας Υόρκης; Αυτά είναι κάποια από τα μέρη που βρέθηκε η φωτογραφία αυτή… ¹

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η φωτογραφία μπορεί να μιλά σε πολλούς ανθρώπους με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Αυτό θαρρώ είναι που μπορεί να εξηγήσει την επιτυχία της και που της επέτρεψε να κατέχει μια ζηλευτή θέση στην ιστορία του μέσου.

Μεγάλο ενδιαφέρον πάντως έχει να δούμε και τη ιδιαίτερη σχέση που είχε με τη φωτογραφία ο ίδιος ο δημιουργός της.

Όταν ο Smith έκανε αυτήν τη φωτογραφία είχε μόλις ολοκληρώσει την πρώτη μεγάλη δουλειά του, που ήταν ο πόλεμος στον Ειρηνικό. Μετά τον τραυματισμό του, ταλαιπωρημένος από μακροχρόνιες θεραπείες, βρήκε τη δύναμη ν’ ακολουθήσει τα δυο παιδιά του έξω στον κήπο του νοσοκομείου όπου νοσηλευόταν, και το κουράγιο για να σηκώσει τη μηχανή.

«Την ημέρα που έκανα αυτή τη φωτογραφική προσπάθεια, δεν ήμουν σίγουρος ότι θα ήμουν σε θέση να φωτογραφίσω ποτέ ξανά» γράφει ο ίδιος…

Είναι λοιπόν μια φωτογραφία, από τη γέννησή της, εξόχως βιωματική. Όμως ο Smith δε σταματάει μόνον εκεί. Όταν το 1960 αρχίζει να σχεδιάζει ένα βιβλίο με τον απολογισμό τής συνολικής δουλειάς του, επιλέγει ως τίτλο τον ίδιο με  αυτόν της φωτογραφίας, αλλά και από ένα πλήθος -πολύ πιο αναγνωρισμένων καλλιτεχνικά- φωτογραφιών, αυτήν τη φωτογραφία επιλέγει τόσο για το άνοιγμα όσο και για το κλείσιμο του βιβλίου. Υπάρχει ακόμη το σχέδιο ενός ομότιτλου κειμένου, με εκτενείς αναφορές στη φωτογραφία, που προοριζόταν για το βιβλίο αυτό. Όμως δεν εκδόθηκε όσο ζούσε ο Smith, αλλά πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του, το 2013, με τίτλο The Big Book.

Ο Smith έχει χρησιμοποιήσει σε πολλές φωτογραφίες του την όρθια φιγούρα ως σύμβολο του θρήνου απέναντι στο δράμα αλλά και της δύναμης του ανθρώπου απέναντι σ’ αυτό. ² Απέναντι στο σκοτάδι του πολέμου οι όρθιες φιγούρες των παιδιών είναι ένας θρήνος γι’ αυτόν και συνάμα παρηγοριά από τα δεινά του. O Smith σε όλη τη δουλειά του αναζήτησε στιγμές ευγένειας. Αυτές προσπαθούσε να καταγράψει με τη φωτογραφία του. Όχι μόνο να καταγράψει αλλά και να τις παρουσιάσει  με όλη τη μεγαλοπρέπειά τους. Με μόνο εργαλείο τα μαύρα και τα άσπρα του. Στο Walk to Paradise Garden τα δυο παιδιά, περπατώντας προς το φως, αφήνουν πίσω τη φρίκη του πολέμου της γενιάς του φωτογράφου, και -οραματιζόμενα το αύριο- πορεύονται στο δρόμο της ζωής και της ελπίδας. Είναι η στιγμή της κάθαρσης στην τραγωδία της ζωής.

«Η φωτογραφία γεννήθηκε από τον πόλεμο και φτιάχτηκε ενάντια σ’ αυτόν» γράφει ο Smith. 72 χρόνια μετά τη γέννησή της, παραμένει τραγικά επίκαιρη…

***

[Το κείμενο αυτό βασίστηκε κυρίως στο άρθρο του E. Smith με τίτλο Walk to Paradise Garden όπως αυτό δημοσιεύτηκε στο The Big Book, Vol. 3, σελίδες 15-19, University of Texas Press, 2013.
Κάποια στοιχεία έχουν αντληθεί από τα:
i. Notes to Help Documentary Film-Maker Kirk Morris Make a Film about Smith, του John Berger (Περιέχεται στο Understanding  A Photograph, σελίδες 111-117, Penguin Books 2013).
ii. άρθρο του Ερμή Κασάπη με τίτλο William Eugene Smith, που μπορείτε να δείτε εδώ.]