‘WARN’D IN VAIN’ An Argonautica inspired NYC story: το βιβλίο!..
Ο Χαράλαμπος Κυδωνάκης, χωρίς καμία υπερβολή, αποτελεί κορυφαία μορφή στη σύγχρονη φωτογραφία και όχι μόνο στην ελληνική. Το πρώτο του βιβλίο, ‘WARN’D IN VAIN‘ An Argonautica inspired NYC story, του οποίου το πολύ υψηλό κόστος της έκδοσής υπερκαλύφθηκε από ένα διεθνές κοινό, με τη διαδικασία του crowdfunding (προπώληση του ανέκδοτου ακόμα βιβλίου), δεν είναι απλώς μια εκδοτική επιτυχία. Πρωτίστως είναι ένα σημαντικό φωτογραφικό έργο. Μια ματιά στις εικόνες του βιβλίου πείθει άμεσα γι’ αυτό. Εκτός αυτού όμως, το συγκεκριμένο βιβλίο, ως σύνοψη ενός έργου, αποτελεί και καλλιτεχνικό γεγονός με ιδιαίτερη πολιτισμική αξία. Βλέπετε, όσο σεμνά και να το θέτει ο Κυδωνάκης, το να συνδέεις ένα προϊστορικό μύθο και ένα ποίημα του 3ου π.Χ. αιώνα, τα Αργοναυτικά του Απολλώνιου του Ρόδιου, με μια φωτογραφική εκστρατεία στην “πιο φωτογραφημένη πόλη του κόσμου”, τη Νέα Υόρκη, είναι τόλμημα και ρίσκο εξαιρετικά δύσκολο να το αναλάβει κανείς. Και όμως, ο Κυδωνάκης και το ανέλαβε και το έφερε σε πέρας με επιτυχία.
Να πω από την αρχή πως δεν πρόκειται απλώς για πολύ καλές ή εξαιρετικές φωτογραφίες. Ούτε και πρόκειται για μια “έξυπνα” σκηνοθετημένη αφήγηση, πράγμα που θα υποβίβαζε, τελικά , το ‘WARN’D IN VAIN’, σε ανούσια εικονογράφηση του αρχαίου μύθου. Αντίθετα το έργο χαρακτηρίζεται από αυτό που συνιστά την ουσία κάθε περιπέτειας: ξετυλίγεται, αναζητώντας το απρόσμενο, χωρίς να ξέρεις πού θα βρεθεί, με τι μοιάζει, πώς θα το αναγνωρίσεις… Πού βρίσκεται το χρυσόμαλλο δέρας και πώς μοιάζει; Πού φυτρώνουν οι πολεμιστές από τα δόντια δράκου; Ποιοι θεοί και ποιοι θνητοί θα σταθούν δίπλα σου και ποιοί θα σε πολεμήσουν; Ποιος έρωτας θα σε κερδίσει; Πού θα σταθείς και πού θα χαθείς;
Η φωτογραφία δρόμου, στο έργο του Κυδωνάκη, προσπερνάει χωρίς πολλά πολλά τη χρηστική αξία του “ντοκουμέντου”. Φαινομενικά αποτυπώνει μεν εικόνες από ένα ταξίδι αλλά αυτό που σου επιστρέφει όταν τις κοιτάς, είναι ένα παραμύθι. Και ο φωτογράφος-ταξιδευτής μετουσιώνεται στον μονοσάνδαλο Ιάσονα, σύμβολο του ανθρώπου που αλλάζει τόπο σπρωγμένος από ένα σκοπό που δεν ορίζει ο ίδιος· που όπου πάει μειονεκτεί, γιατί δεν γνωρίζει τον τόπο, ούτε τους ανθρώπους· που κάθε στιγμή του είναι και μία πρόκληση που προσπαθεί να τον αποπλανήσει. Και είναι σύμβολο, επίσης, εκείνου που παντρεύεται την τέχνη, τη γονιμοποιεί και τα έργα του γεννιούνται για να πεθάνουν από το χέρι της ίδιας…
Οι εικόνες στο ‘WARN’D IN VAIN’, δεν εικονογραφούν τον μύθο. Το είπαμε αυτό. Και ας διαβλέπει κανείς αμυδρά αναγωγές και σχέσεις, όπως π.χ. στην 6η εικόνα[footnote] οι εικόνες αριθμούνται όπως εμφανίζονται κατά σειρά από την πρώτη σελίδα [/footnote] (της Cinco de Mayo: να είναι τάχα η Υψίπυλος στη Λήμνο, ή μήπως η Μήδεια στην Κολχίδα;). Φυσικά, όποιος θέλει μπορεί να το ψάξει με οδηγό τον μύθο και τους περίπου 6.000 στίχους του ποιήματος. Όμως το έργο του Κυδωνάκη, αυτό καθαυτό, όπως φτάνει τελικά στα χέρια μας, μεταφέροντας ως “σώμα” τις εικόνες του ταξιδιού μέχρι την άλλη όχθη του ωκεανού, είναι δύσκολο να μην το ταυτίσεις με το Χρυσόμαλλο Δέρας. Όπως και γι’ αυτό, έτσι και για το βιβλίο όλα στο ξεκίνημα ήταν απλά ένας σκοπός, που η μορφή του ήταν άγνωστη. Άγνωστο, επίσης, ήταν απ’ την αρχή, αν άξιζε το ρίσκο. Καμιά απάντηση δεν μπορούσε να δοθεί από τα πριν, προτού αναληφθεί αυτό το ρίσκο. Για τούτο, σ’ αυτά τα πράγματα, ίσως και να μην έχουν νόημα, να είναι μάταιες οι προειδοποιήσεις. Ο καθένας έχει μπροστά του ένα ταξίδι που, όποιος “βασιλιάς-ανάγκη” και αν το επιβάλει, όσους τέτοιους “βασιλιάδες” ή και “θεούς” αν χρειαστεί να αντιμετωπίσει νικώντας ή προσπερνώντας τους, το μόνο που θα του μείνει στο τέλος δεν θα είναι παρά αυτό το “ταξίδι”. Το έπος!..
Η ουσία, στο βιβλίο του Κυδωνάκη, είναι ότι μετουσιώνει το ταξίδι σε παραμύθι: Υπέροχες φωτογραφικές εικόνες στις οποίες διακρίνει κανείς ανάμεικτο το ξάφνιασμα του επισκέπτη αλλά και την κοφτερή ματιά εκείνου που ξέρει ότι βρέθηκε εκεί επειδή γυρεύει κάτι. Η Νέα Υόρκη δεν είναι η πόλη του· δεν είναι ο τόπος στον οποίο θέλει να μείνει, να επιβιώσει, να διεκδικήσει. Την βλέπει σαν κρύπτη ενός θησαυρού, που σκοπεύει να τον συλήσει παίρνοντας τον σαν έπαθλο. Περνάει τον Ωκεανό. Φτάνει, συμβολικά, ως το τέλος του κόσμου, όπως και ο Ιάσονας στη μυθική Κολχίδα, μόνο και μόνο για να βρει και να κερδίσει ή, εν ανάγκη, να αρπάξει τον θησαυρό και να φύγει. Να γυρίσει πίσω στα μέρη του. Και πίνοντας ρακές, παίζοντας λαγούτο, παρέα με τους συντρόφους, ο αργοναύτης, να λέει ιστορίες για μαύρους που ξεπροβάλλουν μέσα από καπνούς, για νεκροζώντανες μορφές με άσπρα μάτια, για θεϊκά κτίσματα που δεν μπορεί να τα αντικρίσει ανθρώπου μάτι, για τυφλούς μάντεις, για δράκους που πετάνε στον ουρανό, για σκοτεινές αμαζόνες και μορφές που στέκουν αόρατες μέσα στις σκιές ή που τις λούζει ουράνιο τόξο και άλλες, να προσκυνούν θεούς σε σακούλες σκουπιδιών… Ο μύθος είναι ένας τρόπος για να δεις πώς βλέπει ο Κυδωνάκης: πολύτροπα, καθώς πίσω από τις όψεις των πραγμάτων βλέπει τη μυστική σχέση του κόσμου με τα παραμύθια. Όχι με τα μάτια του σοφού που μαζεύει και μηρυκάζει γνώση αλλά με την αποκοτιά του πειρατή που οσμίζεται τον πλούτο για να τον αρπάξει…
Στο έπος του Απολλώνιου, ένα ολόκληρο βιβλίο, από τα τέσσερα συνολικά, το πιο συζητημένο από όλα, αφιερώνεται στον έρωτα της Μήδειας προς τον Ιάσονα. Κατά τον ποιητή, όπως και στον μύθο, η Μήδεια φαίνεται να προσμένει τον Ιάσονα στη Κολχίδα έτοιμη να τον ερωτευτεί. Η Μήδεια τον βοηθάει ενάντια στην πονηριά του πατέρα της Αιήτη. Η Μήδεια τον ακολουθεί στη φυγή από τη Κολχίδα. Σφάζει τον μικρό της αδελφό Άψυρτο και πετάει το σώμα του κομμάτι κομμάτι στη θάλασσα, καθυστερώντας τον Αιήτη που τους κυνηγά για να πάρει πίσω το χρυσό δέρμα. Η Μήδεια! Που έκανε παιδιά στον Ιάσονα για να τα σφάξει όταν στάθηκε άπιστος στον έρωτα της. Ασύλληπτη και σκοτεινή μορφή, δεν ξέρω ποιας τρομερής ανάμνησης από τη μητριαρχία. Δεν νομίζω πως θα τη βρούμε μέσα στο έργο του Κυδωνάκη. Υποπτεύομαι όμως πως το περιβάλλει, δεσπόζοντας στις επιλογές και στην ατμόσφαιρά του. Πιο πολύ βρίσκεται στον τρόπο που ο καλλιτέχνης βιώνει αυτό που τον κινεί στη σχέση του με την τέχνη. Όπως συμβαίνει και με τη Μήδεια, άσχετα από τον λόγο και τον τρόπο που φτάνεις σε αυτήν, η τέχνη όταν σε κερδίσει, γίνεται αιτία για ένα ακόμα πιο θυελλώδες ταξίδι. Ένα ταξίδι που δεν στοχεύει πλέον στον κούρσο, ούτε κατευθύνεται από τις επιθυμίες σου, αλλά κυβερνιέται από τις συνέπειες που φέρνει το κράτημα της λείας. Θα έλεγα πως η Μήδεια είναι το σκοτεινό σημείο στη ψυχή κάθε καλλιτέχνη. Τον μαγνητίζει και τον σαγηνεύει σαν γυναίκα. Καρπίζει απ’ την ένωση μαζί του μα δεν αρκείται σ’ αυτό: τον θέλει πιστό, αφοσιωμένο και δεμένο μαζί της. Τον βοηθάει, τον σώζει και τον προστατεύει από θεούς και δαίμονες. Του χαρίζει επιτυχία στο σκοπό του αλλά, στο τέλος, κυβερνά τη μοίρα του, με μια σχέση που είτε είσαι δοσμένος με τυφλή πίστη σ’ αυτήν, είτε σε πετάει στο κενό. Η Μήδεια! Η Τέχνη! Μια γυναίκα, που αν είναι να κοιτάς κι αλλού, καλύτερα να μη τη συναντήσεις…
Ακροβατώ. Το ξέρω! Αλλά πως αλλιώς να κινηθώ στο όριο μεταξύ μύθου και πραγματικότητας; Μεταξύ συμβόλων και του χειροπιαστού έργου μιας τόσο φιλόδοξης δουλειάς; Προσγειώνοντας το, όσο μπορώ, θα πω ότι ο Κυδωνάκης αποφεύγει τη μανιέρα. Αποφεύγει, επίσης, κάθε είδους τυπολογία. Αντίθετα, σίγουρος για τα εκφραστικά του μέσα, αντιμετωπίζει με φρεσκάδα το πολύμορφο γίγνεσθαι της θηριώδους Μητρόπολης που είναι η Νέα Υόρκη, και το μεταμορφώνει σε κόσμο του δικού του παραμυθιού. Σε παραμύθι για ένα κόσμο που είναι αληθινός και ταυτόχρονα μαγικός. Γοητευτικός και επικίνδυνος. Που σε προσκαλεί και σε αποδιώχνει το ίδιο. Που σε θέλγει και σε απειλεί. Και όπως κάθε καλό παραμύθι, δεν τελειώνει ποτέ…[footnote] To ‘Warn’d in Vain’ είναι δίδυμο βιβλίο με το ‘Back to Nowhere’, a parallel Minotaur tale from Crete, που πρόκειται να εκδοθεί στο προσεχές διάστημα [/footnote]
About Photographer: Site/Blog
About the book: Warn’d in Vain
© Ερμής Κασάπης Φωτογραφίες © Charalampos Kydonakis. Δημοσιεύονται με την άδεια του φωτογράφου.